Açık piyasa işlemleri; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) piyasada dolaşan para miktarını kontrol etmek maksadıyla hazine bonosu, hisse senedi veya tahvil alım satımına gitmesine denir. Burada asıl amaç, para arzını istenen yönde yönetmektir.
Ülkemizde açık piyasa işlemleri, Merkez Bankası tarafından likiditeyi düzenlemek için kullanılır. Bu işlemlerin genel hatları, Merkez Bankası Kanunu’nun 52. ve 56. maddelerinde belirtilmiştir. Kısaca APİ olarak bilinen Açık Piyasa İşlemleri sadece para politikası hedefleri ile gerçekleştirilebilir, hazine ya da kamu kurum ve kuruluşları için kredi sağlamak amacıyla gerçekleştirilemez. Ayrıca söz konusu kanuna göre bu işlemlerin vadesi, 91 günden fazla olamaz.
TCMB, açık piyasa işlemlerini birkaç işlem türünü kullanarak yapar. Açık piyasa işlemleri, etkileri tam olarak ölçülebildiği için son derece faydalıdır. Ayrıca bu APİ’ler, kontrol edilebilir ve tersine çevrilebilir bir yapıya sahiptir. Bu da açık piyasa işlemlerini daha güvenilir bir hâle getirir. Açık piyasa işlemleri, küçük alım-satımlar yoluyla da gerçekleştirilebilir. Bu durum, para tabanı üzerinde ufak değişikliklerin yapılmasını dâhi mümkün kılar. Tüm bu avantajlar ve hızlı sonuçlar ortaya koymasından ötürü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, açık piyasa işlemlerini sıklıkla kullanır.
“Açık piyasa işlemleri nelerdir?” sorusuna yönelik olarak “TCMB’nin likidite miktarı ve politika faizini düzenlemek için yaptığı alım satım gibi piyasa işlemleridir.” şeklinde bir yanıt verilebilir.
Merkez Bankası, belirli dönemlerde para tabanında meydana gelen değişiklikleri etkilemek niyetiyle açık piyasa işlemleri gerçekleştirir.
Örnek olarak, yılbaşı ya da bayram öncesi gibi tarihlerde para tabanındaki değişiklikleri bertaraf etmek için açık piyasa işlemleri yapılır. Bu hedefle yapılan işlemlere defansif açık piyasa işlemleri denir. Merkez Bankası, herhangi bir tehdit algılamadığı durumlarda da para tabanını değiştirmek için bu işlemleri yapabilir. Bu tür durumda yapılan işlemler, ofansif ya da dinamik açık para işlemi olarak isimlendirilir.
Açık Piyasa İşlem Türleri Nelerdir? #
Açık piyasa işlem türlerinden ilki, depodur.
Depo Nedir? #
Depo; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bankalara belirli vade aralıklarında teminat ve limitleri doğrultusunda mevduat imkanı sunmasıdır.
Repo Nedir? #
Repo ise piyasada geçici olarak likidite sıkışıklığı yaşandığı dönemlerde başvurulan bir işlemdir. Repo işlemleri, likiditenin kısıtlı bir süre için artırılmasını hedefler.
Ters Repo Nedir? #
Ters repo, adından da anlaşılacağı üzere repo işlemlerinin tam tersi yönünde yapılan satış faaliyetidir.
Burada Merkez Bankası, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlara belirli sözleşme maddeleri kapsamında portföyündeki kıymetlerin satışını gerçekleştirir. Ters repoda kıymetler, ileri bir tarihte geri alınmak üzere satılır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası; piyasadaki likidite miktarını kontrol etmek niyetiyle doğrudan alım-satım, likidite senedi ihracı ve Türk lirası depo alım ihalesi işlemlerini de gerçekleştirebilir.
