Arbitraj, piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarından faydalanarak döviz, hisse senedi ya da kıymetli madenleri alıp satarak kazanç elde etme mantığına dayanan bir finansal işlemdir.
Bu tür işlemlerin en büyük faydası, çok küçük risklerle ya da tamamen risksiz şekilde kazanç sağlamayı mümkün hale getirmesidir.
Dövizlerin ya da birden fazla piyasalarda işlem gören değerli maden ve menkul kıymetlerin değerlerleri, piyasadan piyasa değişiklik gösterebilir. Bundan dolayı “Arbitraj nedir? nasıl yapılır?” sıkça sorulur ve gündeme gelir. Bu işlem dövizlerin, hisse senetlerinin ya da altın gibi madenlerin düşük fiyatla işlem gördüğü piyasalardan satın alınarak diğer piyasalarda daha yüksek fiyattan satılması ile kazanç sağlanmasıdır.
Arbitraj konusu, teorikte risksiz bir işlem olmasa da pratiğe dökülmesi gibi kadar rahat değildir. Zira bilgi akışının yoğun bir hıza eriştiği dünyamızda fiyat farklılıklarını tespit etmek ve bunları değerlendirmek son derece zor hale gelmiştir. Dolayısıyla arbitraj uygulaması, artık daha çok bu işlemler için özel olarak geliştirilmiş yazılım ve algoritmalar yardımıyla mümkün hâle gelmiştir.
Peki Arbitraj Nasıl Yapılır? #
Arbitraj işlemlerinde alım ve satım işlemleri eş zamanlı olarak yapılır. Böylece iki fiyat arasındaki farkın değişmemesi hedeflenir. Bu tür işlemler için spot fiyat ve vadeli fiyat arasında bir değişiklik oluşması gerekir. Bu fiyatlar arasındaki farklılık bir oran üzerinden değerlendirilir. Arbitraj oranı olarak da tanınan bu rakam aşağıdaki formülle belirlenir.
[Spot Fiyat – Vadeli Fiyat] / Vadeli Fiyat = Dolaylı Kotasyon Para Birimi Faizi – Dolaysız Kotasyon Faizi
Arbitraj hesaplama olarak da adlandırılan bu metod, işlemi yapan birey veya kurumun elde edeceği kazancın tespit edilmesi bakımından son derece pratiktir. Arbitraj örnekleri, bu tür işlemlerin daha rahat öğrenilmesini sağlar.
Döviz kurları üzerinden bir örnek verelim:
1 doların Türkiye’de 18,70 TL’ye, ABD piyasasında ise 18,85 TL’ye satıldığını varsayalım. Burada doların Türkiye piyasasında daha uygun olduğu kolaylıkla görülebilir. Böylece Türkiye’den dolar alıp, aldığımız bu dolarları ABD piyasasında tekrardan Türk lirasına çevirelim. Bu işlem sayesinde her 1 dolardan yaklaşık 0,15 TL kazanç elde edilir.
Arbitraj Türleri Kaça Ayrılır? #
Bu tür işlemler kendi içinde üç farklı gruba ayrılır.
Arbitraj çeşitleri şöyledir:
Döviz Arbitrajı #
İki ayrı piyasalardaki kur farklılıklardan faydalanarak yapılır. Özellikle volatilitenin yükseldiği dönemler, bu tarz işlemler için uygundur. Yukarıda bahsettiğimiz örnek, bu gruba dâhil edilebilecek işlemlerin klasik bir uygulamasıdır.
Çapraz Kur Farklılıklarına Bağlı Arbitraj #
Bu tür işlemlerde üç farklı para birimi sürece dâhil edilir. Para birimleri arasındaki çapraz kur değişiklikleri, kazançlı bir işlem için uygun şartları meydana getirir. Yani burada ele alınan, farklı piyasalar arasındaki fiyatların arasında makasın açılması değil, çapraz kur farklılıklarıdır. Böylece bu uygulamalarda iki yerine üç farklı işlem uygulanır.
Üç Uçlu Arbitraj #
Bu işlemlerde de üç para birimi ele alınır. İkisi arasında, üçüncü birime göre bir denge olması gerekir. Söz konusu dengenin oluşmaması kazanç fırsatı yaratır.
